Güç Trafosu Yağı İşlevi ve Özellikleri

Güç trafolarında kullanılan yağlar ham petrolün kademeli damıtılmasıyla elde edilmiş madeni yağlardır. Yalıtım yağı olarak da bilinir ve güç trafosu için aranan onlarca özellik barındırır.

Temelde yağın iki temel işlevi vardır: Soğutma ve yalıtım.

Güç trafosu %100 verimle çalışmaz, sargılardan ve nüveden bir miktar enerji ortama ısı olarak yayılır. Tank merkezindeki görece fazla ısı trafonun dış kısımlarına iletilir ve trafonun çeperlerinin havayla teması sonrası dışarı atılmış olur.

Yağ trafoda elektriksel yalıtımı sağladığı için en önemli özelliklerinden biri dielektrik dayanımıdır. Aralarında 2.5 mm olan iki elektrot arasına trafodan alınan yağ örneği konarak yapılan testlerde elektrotlar arası gerilim kademeli olarak artırılarak delinme gerilimi tespit edilir. Kabul edilen değer 72 kV altı gerilimde 30 kV/dk, 72-170 kV'ta 40 kV/dk ve 170 kV üstünde 50 kV/dk'dır.

Nüve ve sargılar tamamen yağa batırılmıştır ve trafo kato cihazı yardımıyla vakumlu hale getirilir. Burada amaç oksidasyonu önlemektir. Madeni trafo yağı oksijene maruz kalırsa kimyasal tepkimeye girerek çamur ya da sakız gibi daha yoğun tortular meydana getirir. Bu durumda hem ısı transfer özelliği azalır hem de asit oranı arttığı için yağın iletkenliği artar. Önlem alınmazsa çamur oluşumu kartopu etkisiyle büyüyerek trafoyu servis harici edecektir. Bu durum rutin yağ testlerinde asit oranındaki anormal değişimlerden anlaşılabilir. Ayrıca oksitlenme sargılar arası kağıt izolasyonu da bozar.

Dikkat edilmesi gereken diğer noktalar yağın parlama noktası, su içeriği ve rengidir. Parlama noktası, yağın alevlenebilir buhar çıkarmaya başladığı en düşük sıcaklıktır. Bu değer benzin için -40^oC, dizel için 50^oC iken trafo yağı için 140^oC civarındadır. Kaynama noktası ile karıştırılmamalıdır. Kaynama noktası yağın cinsine göre değişmekle birlikte 350^oC'den fazladır. Su içeriği yağın iletkenliğini  artırır ve 30 ppm'den fazlası kabul edilemez. Normalde 10-20 ppm civarındadır. Renk değeri 0.5 ile 8 arasında kabul edilebilirdir ve arttıkça yağın bozulduğu anlaşılır.

Geniş çalışma sıcaklığı ve zaman aralığında yağdan stabil bir karakter göstermesini isteriz ancak artan ısı genleşme, viskozite(akmama), dirençte değişikliğe sebep olur. Trafo yüklüyken 90^oC'ye hatta daha yüksek değerlere çıkabilir. Minimum standartlarda 90^oC'de istenilen özdirenç 35x10^12 ohm-cm, 27^oC'de 1500x10^12 ohm-cm'dir. Yağın istenilen özellikleri sağladığı ömrü 40 yıl civarındadır.

Genelde trafo yağı iki tiptir: Naftenik ve parafinik. 

-40^oC civarlarında yağ akışkanlığını kaybetmeye başlar ve trafo soğutması sekteye uğrar. Özellikle soğuk iklimlerde dikkate alınmalıdır. Parafinik yağlar nispeten daha yüksek sıcaklıklarda akmamaya başlar. Soğuk iklimlerde parafinik yerine naftenik yağ kullanılması daha doğrudur.